wandelen en meer

Het Verhaal van Nederland (afl. 5) – pestlijders en predikanten

Nederland, Ontdekken
I

n het NPO-programma ‘Het Verhaal van Nederland’ reis je mee met de oorspronkelijke bewoners van ons land. Van prehistorie tot de Romeinse Tijd en van de Gouden Eeuw tot de tijd van dappere ridders en grote kastelen. In ‘Het Verhaal van Nederland’ ontdekken we ons eigen land. Want, weten we eigenlijk hoe ons land is ontstaan? Waar komen we vandaan? En wie waren historisch gezien de belangrijkste personen in ons land? Oude tijden herleven vanuit de personages, maar ook historici, experts en archeologen komen aan het woord. Acteur Daan Schuurmans onderbreekt de scènes op een prettige manier met indrukwekkende achtergrondinformatie. Deze vijfde aflevering staat in het teken van pestlijders en predikanten.

De verhalen uit ‘Het Verhaal van Nederland’ gaan langs prachtige wandelingen in Nederland, versterkt door de Podwalk – de podcast speciaal geproduceerd voor deze serie. Ik neem je in deze blog graag mee door de afleveringen van ‘Het Verhaal van Nederland’ én de bijbehorende wandelroutes die bij deze aflevering horen.

Het Verhaal van Nederland - Deventer en Hanzesteden

Het prachtige Deventer. Een bekende stad in het minder bekende Overijssel. Een stad met veel geschiedenis, markante personen en handelsdrift. Deventer is één van de Hanzesteden die Nederland rijk is. In de late middeleeuwen waren het de gouden jaren van de hanzesteden. De rivier de IJssel was een verbinding voor de handel, grofweg tussen Engeland en Rusland. Gezamenlijk met een aantal andere steden werd een hanzeverbond gesloten: een samenwerkingsverband om efficiënter zaken te doen. 

Gezamenlijke inkopen

Zo werden er gezamenlijke inkopen gedaan en gevaren met groepen, om de kans op piraterij te verkleinen. De handel bloeide in rap tempo op, het was een drukte van jewelste in de havens. Wijnvaten werden versleept, karren werden op en aan de schepen opgetrokken, er was veel werk te verrichten. De Hanzesteden floreerden. Kooplieden werden steenrijk. Het is dan ook niet zonder reden dat de rijke burgers trots zijn op hun succes.

Geert Grote: Het Verhaal van Nederland

Eén van die rijke burgers, was Geert Grote. Hij kwam uit een deftige koopmansfamilie, studeert rechten en theologie en leidt het leven van een welgestelde jongeman. Hij kiest geen carrière als handelsman, maar hij kiest voor de kerk. Niet zozeer omdat hij zo gelovig is, maar omdat daar voor hem meer kansen liggen. Hoewel de katholieke kerk in de vroege middeleeuwen veel macht had, was er één ding waar ze niet tegen opgewassen waren: de pest. Ook wel de Zwarte Dood genoemd.

De Zwarte Dood

De pest was een vreselijke ziekte. Een mediterrane bacterie die je dood betekende, 3 dagen na de eerste symptomen. Je kreeg zwarte vlekjes over je hele lichaam, veel pijn en hoge koorts. Het was de grootste ramp die Europa ooit heeft gekend. 40 tot 60% van de Europese bevolking stierf aan de pest.

Pesthuizen in Nederland

Mensen raakten door de pest in paniek, ze vluchtten de stad uit, hopend op een veilige plek. Helaas zorgde deze massale verplaatsing er alleen maar voor dat de pest verder werd verspreid. De slachtoffers van de pest werden weggestopt in pesthuizen: niet in eerste instantie om verzorgd te worden, maar om te voorkomen dat anderen besmet raakten. 

Laatste rustplaats

Er waren zoveel doden in korte tijd, dat de kerk – de laatste rustplaats – geen plek meer had. Er lagen soms wel 2 of 3 mensen in één kist. Arm en rijk, jong en oud, gelovig of niet: iedereen wordt het slachtoffer van de Zwarte Dood. Geld en gebed waren geen oplossing. De Europese bevolking zag de pest als een straf van God. Het einde der tijden was nabij…

Wie een gelovig leven leidt…

Ook Geert Grote ontkomt niet aan de pest. Hij is overtuigd dat hij gaat sterven: er komt een eind aan zijn korte leven. Hij is ervan overtuigd dat hij naar de hemel gaat, want wie een gelovig leven leidt, mag naar de hemel. De rest gaat naar de hel, er is geen tussenweg. 

Klopjacht

Veel mensen zoeken de schuld van de pest bij een ander. Zo worden joden ten onrechte beschuldigd van het vergiftigen van het water uit de waterputten, om de christenen uit te roeien. Vanaf dat moment ontspringt er een heuse klopjacht op de joden. De woede is zo groot, dat de joden worden vermoord, verdronken of verbrand. Zogenaamd uit liefde voor god. Dit gebeurde niet alleen in Deventer, maar onder andere ook in Nijmegen, Den Bosch en Zwolle.

Geert Grote in Het Verhaal van Nederland

Niet iedereen zocht de schuld bij een ander. Geert Grote geneest, hij ziet het als een laatste kans van God om zijn leven te beteren. Hij neemt afstand van zijn bezittingen en van zijn functie in de kerk. Zonder luxe en zonder uiterlijk vertoon. Hij stelt zijn eigen huis open voor arme vrouwen in Deventer. 

Moderne Devotie

Hij begint een hervormingsbeweging die de kerk wil veranderen: de Moderne Devotie. In eerste instantie om een hervorming binnen de machtige katholieke kerk te bewerkstelligen. Hij wil de kerk van binnenuit hervormen, hij wil zeker geen nieuwe kerk starten. 

Bijbel in de volkstaal

Geert Grote is zeer thuis in het Latijn – de taal van de Bijbel. Maar hij wil dat de Bijbel voor iedereen beschikbaar wordt. De zusters in zijn ouderlijk huis specialiseren zich in het overschrijven van boeken. De Bijbel moet ook in de volkstaal beschikbaar worden, is zijn visie. De persoonlijke beleving van het geloof: het was de kern van de Moderne Devotie die Geert Grote opzette. 

Kopen van kennis

De ontwikkeling van de boekdrukkunst zorgde ervoor dat kennis werd verspreid. Boeken werden veel goedkoper en sneller gedrukt. Het kopen van boeken was niet eens ter vermaak, maar een kwestie van het kopen van kennis. Nergens in Europa konden mensen zoveel lezen als in Nederland. De Bijbel wordt vanaf dan ook pas echt in grote oplages gedrukt.

De wederdopers

En hoewel dat voor veel nieuwe volgelingen zorgt, is het ook de tijd dat men gaat nadenken. Er ontspruit een nieuwe beweging: de wederdopers. Zij laten zich pas dopen als ze volwassen zijn. Het zijn de eerste protestanten van Nederland. Het lijkt wel een beetje op de Moderne Devotie, echter geloven de wederdopers in de Bijbel en niet zozeer in de kerk.

Kans op verraad

Wederdopers ontwikkelen geheime rituelen omdat ze niet willen worden vervolgd door de katholieke kerk. Ondanks het gevaar op verraad, werd de groep groter. De wederdopers houden er eenvoudige leefregels op na, met veel saamhorigheid. Volgens hen is het einde van de wereld nabij en kan Jezus Christus ieder moment terugkeren. Het zorgde voor een snelle verspreiding van het protestante geloof, met alle gevolgen van dien.

Regels van het katholicisme

De machtige en rijke Katholieke Kerk ziet wederdopers als heidenen. Ze leven de regels niet na van het katholicisme. Er wordt een klopjacht georganiseerd op de wederdopers. Wie wordt gepakt, wordt op de brandstapel gelegd. Hoewel je zou verwachten dat dit veel mensen zou afschrikken, zorgt het juist voor een grotere verspreiding van de eerste protestanten. 

De kerk van nu

De protestantse kerk die we hedendaags kennen, is in de loop der jaren onderhevig geweest aan veranderingen. Je zou kunnen stellen dat mede door de machtige katholieke kerk, de protestantse beweging groot is geworden. Het grootste verschil? De basis van Geert Grote: geen centrale gezagsinstantie; de Bijbel is voor protestanten de enige bron van gezag. Voor het geloof en het leven.

Podwalk 'Het Verhaal van Nederland'

De makers van ‘Het Verhaal van Nederland’ hebben naast de aflevering ook een Podwalk gemaakt, een podcast over het gebied waar de aflevering over gaat. In deze Podwalk neemt Daan Schuurmans je mee op locatie mee op reis door de geschiedenis. Onder meer aan de hand van gebouwen, monumenten en natuur vertelt hij wat daar aan historie heeft afgespeeld. 

Podwalks zijn 10 gps-gestuurde wandelverhalen door heel Nederland. Onder meer door Anloo, Nijmegen, Dokkum, Muiden, Deventer, Brielle, Hoorn, Hattem, Veenhuizen en Vucht. 

Download wandelroute

Alles op een rijtje

Wandelroute

Deventer – Kennis is macht

Lengte

5 km

Soort wandeling

GPS-wandeling

Start- en eindpunt

Bolwerksweg 1, 7419 AA Deventer

Horeca

In de binnenstad van Deventer

Honden

Toegestaan, mits aangelijnd

Praktische tips

  • De app is gps-gestuurd, dat betekent dat je de podcast alleen op locatie kan luisteren. Je kan de podcast dus niet thuis beluisteren. 
  • Download de gratis Podwalk App Het Verhaal van Nederland in de App Store of Play Store.
  • Deze wandelroute neemt je mee naar de eeuwenoude historie van Deventer. Langs scheve pakhuizen, de alom geprezen IJssel en de geschiedenis van Deventenaar Geert Grote. 
Download wandelroute
Hoe kom ik er?

Meer inspiratie